Όταν η μαμά επιστρέφει στην εργασία: άντληση και αποθήκευση μητρικού γάλακτος

admin

Γράφει η Μαίρη Κύρου, Μαία – Σύμβουλος Ομάδων

Η επιστροφή στην εργασία δεν σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσει ο θηλασμός. Θηλασμός κι εργασία μπορούν να συνδυαστούν και να βρεθεί ένα πλάνο, λαμβάνοντας υπ’ όψιν κάποιους παράγοντες, όπως είναι η ηλικία του βρέφους όταν θα χρειαστεί να επιστρέψει η γυναίκα στην δουλειά της, ο χρόνος απουσίας (μερική ή πλήρης απασχόληση), το είδος της εργασίας (δυνατότητα για δουλειά από το σπίτι), η απόσταση της εργασίας από το σπίτι, οι παροχές του χώρου εργασίας (κατάλληλος χώρος για άντληση γάλακτος, δυνατότητα διαλειμμάτων).

Προετοιμασία πριν την επιστροφή στην εργασία:
Συνήθως ένα μήνα πριν την επιστροφή στην δουλειά (τουλάχιστον 10 ημέρες) συστήνεται να ξεκινήσουν οι αντλήσεις. Η γυναίκα είναι σημαντικό να έχει προμηθευτεί ένα καλό ηλεκτρικό θήλαστρο μονής ή διπλής άντλησης για κέρδος χρόνου, ειδικά σακουλάκια αποθήκευσης γάλακτος, παγοκύστεις, ισοθερμική τσάντα μεταφοράς, μπιμπερό, αποστειρωτή (ειδικά για βρέφη κάτω των 3 μηνών). Υπάρχει και η επιλογή άντλησης γάλακτος με το χέρι, που μπορεί να διευκολύνει και να προτιμηθεί από κάποιες γυναίκες, αλλά χρειάζεται εκπαίδευση.
Για τις πρώτες 40 ημέρες μετά την γέννηση, διάστημα απαραίτητο για την εγκατάσταση του θηλασμού, δεν συστήνεται η έναρξη αντλήσεων. Συνήθως οι πρωινές ώρες προτιμώνται για τις αντλήσεις, καθώς οι μαστοί είναι πιο φορτωμένοι συνήθως. Ωστόσο, η γυναίκα μπορεί να βρει και διαφορετική ώρα άντλησης αν την εξυπηρετεί καλύτερα. Είναι σημαντικό να έχει περάσει τουλάχιστον μία ώρα από τον προηγούμενο θηλασμό για την άντληση. Στην περίπτωση που μετά την άντληση, το βρέφος ξυπνήσει για θηλασμό, το βρέφος θηλάζει κανονικά χωρίς λόγο ανησυχίας για μη επάρκεια γάλακτος. Μια άλλη επιλογή εφόσον το βρέφος χρησιμοποιήσει τον έναν μαστό για θηλασμό, είναι να γίνει άντληση από τον άλλον. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι μια γυναίκα μπορεί να χρειαστεί να κάνει παραπάνω από μία αντλήσεις την ημέρα, ανάλογα με την ποσότητα γάλακτος που αντλείται, προκειμένου να είναι επαρκής η τράπεζα γάλακτος. Ο καθαρισμός του θηλάστρου και των μπιμπερό γίνεται με ζεστό νερό και ειδικό απορρυπαντικό πιάτων ενώ η αποστείρωση συστήνεται πριν από κάθε χρήση, ανάλογα με την ηλικία του βρέφους και τις οδηγίες του παιδιάτρου.
Η άντληση συνήθως διαρκεί 10 – 15 λεπτά από τον κάθε μαστό. Το γάλα που έχει συλλεχθεί στο μπουκάλι του θηλάστρου, συλλέγεται στο ειδικό σακουλάκι αποθήκευσης, όπου αναγράφεται η ημερομηνία συλλογής. Είναι σημαντικό να αφήνεται ελεύθερος χώρος στο σακουλάκι, καθώς το γάλα διαστέλλεται όταν παγώνει. Επίσης, αφού γίνει η συλλογή πρέπει να πιέζεται το πάνω μέρος για να βγει ο αέρας από το σακουλάκι και να διπλώνεται προς τα κάτω, αφήνοντας 2 εκατοστά από το γάλα και να τοποθετείται όρθιο στην κατάψυξη. Η αποθήκευση μικρών ποσοτήτων γάλακτος (60 – 120 ml) αυξάνει την πιθανότητα κατανάλωσης όλου του αποψυγμένου γάλακτος από το βρέφος και αποτρέπει την σπατάλη. Στον πιν. 1 παρουσιάζονται αναλυτικά οι οδηγίες για την διατήρηση του μητρικού γάλακτος σε τελειόμηνα και υγιή βρέφη.

Πιν. 1 Οδηγίες για διατήρηση μητρικού γάλακτος σε τελειόμηνα – υγιή βρέφη

Μια μέρα πριν την επιστροφή στην εργασία:
Ανάλογα με τις ώρες που θα λείψει η γυναίκα από το σπίτι και την ηλικία του βρέφους, τοποθετεί από το προηγούμενο βράδυ στην συντήρηση του ψυγείου κάποια από τα παλαιότερα σακουλάκια, ώστε να αποψυχθούν σταδιακά. Για να δοθεί το γάλα αυτό στο βρέφος, τοποθετείται σε μπιμπερό και ζεσταίνεται σε θερμαντήρα ή σε ένα δοχείο με ζεστό νερό. Συνήθως 3-4 λεπτά στο δοχείο είναι αρκετά, αλλά καλύτερα να ελέγχεται η θερμοκρασία με ενστάλαξη λίγων σταγόνων γάλακτος στην εσωτερική πλευρά του καρπού. Το αποψυγμένο γάλα διατηρείται στο ψυγείο για 24 ώρες κι εφόσον δεν χρησιμοποιηθεί απορρίπτεται. Σε καμιά περίπτωση δεν καταψύχεται το γάλα που έχει αποψυχθεί.
Επίσης, αν το βρέφος αφήσει μια ποσότητα γάλακτος, επειδή το γάλα επιμολύνεται από τα μικρόβια της στοματικής κοιλότητας, μπορεί να καταναλώσει το γάλα που απέμεινε σε 1 – 2 ώρες από το τέλος της σίτισης, έχοντας το μπιμπερό σε θερμοκρασία δωματίου (19-22οC). Επιπλέον, επειδή το μητρικό γάλα δεν είναι ομογενοποιημένο, με την διαδικασία της απόψυξης το γάλα χωρίζεται σε στρώματα, με το λίπος να μένει στο πάνω στρώμα και γι’ αυτό χρειάζεται ένα ελαφρύ κούνημα προτού δοθεί στο βρέφος. Το γάλα που εμφανίζεται πυώδες, χωρίς καλή όψη και οσμή δεν πρέπει να δίνεται στο νεογνό. Πριν την προετοιμασία απαιτείται πολύ καλό πλύσιμο χεριών του φροντιστή.
Συνήθως είναι βοηθητικό η μητέρα να έχει τουλάχιστον 30 λεπτά παραπάνω σε χρόνο ετοιμασίας πριν φύγει για την δουλειά της, για να θηλάσει και να αφιερώσει χρόνο στο βρέφος.

Οδηγίες για τον φροντιστή του βρέφους:
Στον φροντιστή του βρέφους κατά την απουσία της μητέρας, θα πρέπει να δοθούν όλες οι απαραίτητες οδηγίες σχετικά με την προετοιμασία του γάλακτος και την ασφαλή χορήγησή του. Είναι σημαντικό να είναι ένα πρόσωπο που το βρέφος γνωρίζει κι έχει αναπτύξει οικειότητα, ώστε να νιώθει ασφάλεια. Επίσης, να είναι ένα πρόσωπο διατεθειμένο να προσφέρει την αγκαλιά στο βρέφος όποτε την χρειάζεται χωρίς να το αφήνει να κλαίει.

Άντληση στον χώρο της εργασίας:
Στον χώρο εργασίας θα πρέπει να έχει γίνει συνεννόηση με τον εργοδότη για τις ανάγκες της μητέρας. Είναι σημαντική η διαθεσιμότητα χώρου καθαρού, που θα προσφέρει ιδιωτικότητα και θα έχει δυνατότητα για την χρήση του θηλάστρου καθώς και η δυνατότητα διαλείμματος 20 – 30 λεπτών ανά 3 – 4 ώρες για τις αντλήσεις. Οι αντλήσεις που θα χρειαστούν εξαρτώνται από τον συνολικό χρόνο απουσίας της μητέρας από το σπίτι. Όταν η μητέρα δεν ξεπερνά τις 4 ώρες απουσίας και το βρέφος τρέφεται με στερεές τροφές συνήθως οι αντλήσεις δεν είναι απαραίτητες. Σε περίπτωση που το στήθος αρχίζει να στάζει προς αποφυγήν ατυχημάτων, μπορεί να γίνει χρήση επιθεμάτων, τα οποία όμως χρειάζονται συχνές αλλαγές.

Επιστροφή στο σπίτι μετά την δουλειά:
Το τι θα κάνει η μητέρα μετά την επιστροφή από την δουλειά στο σπίτι, εξαρτάται από τις ώρες που έλειψε, την ηλικία και τις ανάγκες του βρέφους. Γενικότερα, συστήνεται ο θηλασμός να συνεχίζεται σύμφωνα με την ζήτηση του βρέφους, το οποίο είναι αρκετά συνηθισμένο να αυξήσει τους νυχτερινούς θηλασμούς καθώς στην διάρκεια της ημέρας η μητέρα απουσιάζει.
Το γάλα που άντλησε στην εργασία της το μεταφέρει στο σπίτι σε ισοθερμική τσάντα με παγοκύστεις και το τοποθετεί είτε στην συντήρηση, όπου θα πρέπει να καταναλωθεί σε 2 – 4 ημέρες είτε στην κατάψυξη με τον τρόπο που έχει ήδη περιγραφεί. Αν τυχόν δεν καταναλωθεί το γάλα από την συντήρηση, τοποθετείται στην κατάψυξη.
Η διαδικασία της άντλησης και αποθήκευσης μπορεί να αποτελέσει πρόκληση, ειδικά στην αρχή, αλλά σίγουρα αξίζει την προσπάθεια για την δυάδα μητέρας – βρέφους!

Πηγές:
«Working and Breastfeeding», https://www.laleche.org.uk/working-and-breastfeeding, 2020

«Breastfeeding and going back to work», https://www.womenshealth.gov/breastfeeding/breastfeeding-home-work-and-public, Office on Women’s Health in the U.S. Department of Health and Human Services, 2018.

Αντωνιάδου – Κουμάτου Ι. & Σοφιανού Α., «Μητρικός Θηλασμός – Οδηγός για Επαγγελματίες Υγείας», Αθήνα, Ινστιτούτο Υγείας παιδιού, 2015.

Παπαβέντσης Στέλιος, MRCPCH DCH IBCLC, «Θηλασμός και επιστροφή στη δουλειά», https://www.breastfeedcy.com, 2011.

«Returning to work», https://www.breastmilkcounts.com/working-moms, ©2011-2020 Texas Health and Human Services Commission, WIC Program